حدیث 294. غرورشكن، سلامتى، روزى و...

امام على عليه‏السلام: اَ لا تَرَوْنَ اَنَّ اللّه‏َ سُبْحانَهُ اخْتَبَر الاَْوَّلينَ مِنْ لَدُنْ آدَمَ ـ صَلَواتُ اللّه‏ِ عَلَيْهِ ـ اِلى الآْخِرينَ مِنْ هذَا الْعالَمِ بِاَحْجارٍ لا تَضُرُّ وَ لا تَنْفَعُ وَ لا تُبْصِرُ وَ لا تَسْمَعُ، فَجَعَلَها بَيْتَهُ الْحَرامَ الّذى جَعَلَهُ لِلنّاسِ قياما، ثُمَّ وَضَعَهُ بِاَوْعَرِ بِقاعِ الاَْرْضِ حَجَرا، وَ اَقَلِّ نَتائِقِ الدُّنْيا مَدَرا، وَ اَضْيَقِ بُطونِ الاَوْديَةِ قُطْرا، بَيْنَ جِبالٍ خَشنَةٍ، وَ رِمالٍ دَمِثَةٍ، وَ عُيونٍ وَشِلَةٍ، وَ قُرىً مُنْقَطِعَةٍ، لا يَزْكو بِها خُفٌّ وَ لا حافِرٌ وَ لا ظِلْفٌ، ثُمَّ اَمَرَ آدَمَ عليه‏السلاموَ وَلَدَهُ اَنْ يَثْنوا اَعْطافَهُم نَحْوَهُ، فَصارَ مَثابَةً لِمُنْتَجَعِ اَسْفارِهِمْ، وَ غايَةً لِمُلْقى رِحالِهِمْ، تَهْوى اِلَيْهِ ثِمارُ الاَْفْئِدَةِ مِنْ مَفاوِزِ قِفارٍ سَحيقَةٍ، وَ مَهاوى فِجاجٍ عَميقَةٍ، وَ جَزائِرِ بِحارٍ مُنْقَطِعَةٍ، حَتّى يَهُزّوا مَناكِبَهُمْ ذُ لُلاً، يُهَلِّلونَ لِلّهِ حَوْلَهُ، وَ يَرْمُلونَ عَلى اَقْدامِهِمْ شُعْثا غُبْرا لَهُ، قَدْ نَبَذُوا السَّرابيلَ وَراءَ ظُهورِهِم، وَ شَوَّهوا بِاِعْفاءِ الشُّعورِ مَحاسِنَ خَلْقِهِمُ ابْتِلاءً عَظيما وَ امْتِحانا شَديدا وَ اخْتِبارا مُبينا وَ تَمْحيصا بَليغا، جَعَلَهُ اللّه‏ُ سَبَبا لِرَحْمَتِهِ، وَ وُصْلَةً اِلى جَنَّتِهِ، وَ لَوْ اَرادَ سُبْحانَهُ اَنْ يَضَعَ بَيْتَهُ الحَرامَ وَ مَشاعِرَهُ الْعِظامَ بَيْنَ جَنّاتٍ وَ اَ نْهارٍ، وَ سَهْلٍ وَ قَرارٍ، جَمَّ الاَشْجارِ، دانىَ الثِّمارِ، مُلْتَفَّ البُنَى، مُتَّصِلَ الْقُرى، بَيْنَ بُرَّةٍ سَمْراءَ، وَ رَوْضَةٍ خَضْراءَ، وَ اَرْيافٍ مُحْدِقَةٍ، وَ عِراصٍ مُغْدِقَةٍ، وَ رياضٍ ناضِرَةٍ، وَ طُرُقٍ عامِرَةٍ، لَـكانَ قَد صَغُرَ قَدْرُ الْجَزاءِ عَلى حَسَبِ ضَعْفِ الْبَلاءِ. وَ لَوْ كانَ الاَساسُ الْمَحْمولُ عَلَيْها وَ الاَحْجارُ الْمَرْفوعُ بِها بَيْنَ زُمُرُّدَةٍ خَضْراءَ وَ ياقوتَةٍ حَمْراءَ وَ نُورٍ وَ ضياءٍ لَخَفَّفَ ذالِكَ مُصارَعَةَ الشَّـكِّ فِى الصُّدورِ وَ لَوَضَعَ مُجاهَدَةَ اِبْليسَ عَنِ الْقُلوبِ، وَ لَنَفى مُعْتَلَجَ الرَّيْبِ مِنَ النّاسِ وَ لـكِنَّ اللّه‏َ يَخْتَبِرُ عِبادَهُ بِاَ نْواعِ الشَّدائِدِ، وَ يَتَعَبَّدُهُمْ بِاَ نْواعِ المَجاهِدِ، وَ يَبْتَليهِمْ بِضُروبِ الْمُـكارِهِ اِخْراجا لِلـتَّـكَـبُّرِ مِنْ قُلوبِهِمْ، وَ اِسْكانا لِلتَّذَلُّلِ فى نُفوسِهِمْ، وَ لِيَجْعَلَ ذالِكَ اَبْوابا فُـتُحا اِلى فَضْلِهِ، وَ اَسْبابا ذُ لُلاً لِعَفْوِهِ؛

آيا نمى‏بينيد كه خداى سبحان، مردمان را از زمان آدم ـ صلوات اللّه‏ عليه ـ تا پايان جهان، با سنگ‏هايى كه نه زيانى مى‏رسانند و نه سودى و نه مى‏بينند و نه مى‏شنوند، آزمايش كرد و آن سنگ‏ها را خانه با حرمت خود ساخت و آن جا را جايگاه گرد آمدنِ مردم قرار داد. آن خانه را در سنگلاخ‏ترين مكان‏ها و بى‏گياه‏ترين نقاط زمين و تنگ‏ترين درّه‏ها جاى داد، در ميان كوه‏هاى خشن و ريگ‏هاى داغ و چشمه‏هاى كم آب و آبادى‏هاى دور از هم كه نه شترى آن‏جا فَربه مى‏شود، نه اسبى، نه گاوى و نه گوسفندى. سپس خداوند، آدم و فرزندان او را فرمود تا به سوى آن، روى آورند. پس، بيت اللّه‏ الحرام سرمنزل مقصود و بار اَندازشان گرديد. مردم با تمام وجود از ميان فلات‏ها و دشت‏هاى دور دست و از درون درّه‏هاى ژرف و از جزيره‏هاى از هم پراكنده درياها به آن جا روى مى‏آورند تا [به هنگام سعى] از روى فروتنى و خاكسارى، شانه‏هاى خود را تكان دهند و لا اله الا اللّه‏ گويان، برگِردِ آن [خانه] بچرخند و با موهاى آشفته و پيكرهاى گَرد گرفته، هَروَله كنان بشتابند، در حالى كه جامه‏هاى شخصى خود را به كنارى انداخته‏اند و با اصلاح نكردن موها قياله زيباى خود را تغيير داده‏اند تا آزمونى بزرگ و امتحانى سخت و آزمايشى آشكار و خالص شدن و پاك‏سازىِ مؤثرى باشد كه خداوند بزرگ، آن را سبب رحمت خود و وسيله رسيدن به بهشتش قرار داده است. اگر خداى سبحان مى‏خواست خانه با حرمت خود و جايگاه‏هاى ارجمند خويش را در ميان باغ‏ها و جويبارها و سرزمين‏هاى هموار و پُردرخت و پرميوه كه خانه‏هايش به هم پيوسته و روستاهايش نزديك به هم است، در ميان گندم‏زارها و بُستان‏هاى سرسبز و زمين‏هاى پر گياه و دشت‏هاى پر آب و در وسط باغستان‏هاى خرم و بهجت‏زا و جاده‏هاى آباد قرار مى‏داد، هر آينه به همان نسبت كه آزمايش، ساده‏تر بود، پاداش هم كم‏تر بود. اگر شالوده كعبه و سنگ‏هايى كه در ساخت آن به كار رفته از زُمرّد سبز و ياقوت سرخ و نور و روشنايى بود، از رخنه شك و ترديد در سينه‏ها كم مى‏كرد و كوشش شيطان را از دل‏ها به كنار مى‏زد و تلاطم ترديد و وسوسه را از مردم، دور مى‏ساخت. اما خداوند، بندگانش را با انواع سختى‏ها مى‏آزمايد و با مجاهدت‏هاى گوناگون به بندگى مى‏گيرد و با گرفتارى‏هاى مختلف امتحان مى‏كند، تا كبر و خودپسندى را از دل‏هايشان بيرون كند و فروتنى و خاكسارى را در جان‏هايشان بنشاند و درهاى فضل و رحمتش را به روى آنان بگشايد و اسباب عفو خويش را به آسانى در اختيارشان گذارد.

منبع: نهج البلاغه، خطبه 192.