حدیث فصل دهم: حكمت‏هاى جامع

امام صادق عليه السلام :وقتى كه لقمان پسرش را موعظه كرد ، به او گفت : «من از وقتى به دنيا آمدم ، پشت به دنيا و رو به آخرت كرده‏ام . خانه‏اى كه تو به سوى آن مى‏روى ، نزديك‏تر از خانه‏اى است كه از آن دور مى‏شوى .
اى پسرم ! كارى را كه گذشته است ، پيگيرى نكن ، و كار پيشِ رو را رها نكن ؛ چرا كه آن ، انديشه را گم‏راه و خِرد را سبك مى‏گردانَد .
اى پسرم ! از جمله چيزهايى كه به سبب آن ، بر دشمنت پيروز مى‏گردى ، اينها باشد : پرهيز از محرّمات ، برترى در دينت ، حفظ جوان‏مردى‏ات ، و گرامى داشتن نفْست ، به گونه‏اى كه آن را به گناهانِ خداى بخشنده و اخلاق بد و كارهاى زشت ، آلوده نسازى .
رازت را پنهان كن و باطنت را نيكو گردان ؛ چرا كه تو هر گاه چنين كردى ، به سبب پوشش خداوندى ، از دستيابى دشمن به راز ، تو يا از پى‏بردن او به لغزش تو ، در امان مى‏مانى . خود را از مكر دشمن ، در امان نبين تا مبادا در بعضى از حالت‏ها فريبت دهد . پس هر گاه بر تو توانا گشت ، بر تو مى‏جهد و هيچ لغزشى را از تو نمى‏بخشد . بايد از جمله سلاح‏هايى كه در برابر دشمنت به كار مى‏گيرى ، اعلان رضايت از او باشد . در جلب منفعت ، بسيار را اندك ، و در زيان‏بينى ، كوچك را بزرگ بشمار .
اى پسرم ! با مردم ، بر خلاف روش خودشان همنشينى نكن و بيش از توانشان بر آنان بار نكن كه [اگر چنين كنى ،] همنشين تو پيوسته از تو گريزان مى‏گردد و كسى كه بيش از توانش بر او بار شده ، از تو كناره مى‏گيرد و در اين هنگام ، تو تنها خواهى ماند و نه رفيقى خواهى داشت كه همدمت شود و نه برادرى كه تو را يارى رسانَد ، پس وقتى كه تنها ماندى ، خوار مى‏شوى و ذليل مى‏گردى .
به درگاه كسى كه دوست ندارد عذر تو را بپذيرد و براى تو حقّى قايل نيست ، عذر نبر . و در كارهايت ، از كسى يارى نجوى ، جز از كسى كه مى‏خواهد در برابرِ برآوردن حاجت تو ، مزدى بگيرد ؛ زيرا هر گاه چنين باشد ، همان‏گونه در پىِ بر آوردن آن حاجت براى تو مى‏رود كه گويى آن را براى خودش پيگيرى مى‏كند ؛ چرا كه او پس از برآورده شدن آن براى تو ، در دنياى فانى سودى مى‏بَرد و در خانه باقىِ آخرت نيز نصيب و ذخيره‏اى خواهد داشت ، پس بدين جهت ، در برآوردن آن براى تو مى‏كوشد .
برادران و يارانى كه براى خود بر مى‏گزينى و از آنان براى كارهايت يارى مى‏جويى ، بايد اهل جوان‏مردى و قناعت و خير و خرد و پاك‏دامنى باشند ؛ كسانى كه اگر سودشان دهى ، سپاست بگزارند ، و اگر از همسايگى‏شان غايب شوى ، يادت كنند» .