حدیث فصل دهم: حكمت‏هاى جامع

امام صادق عليه السلام ـ در بيان آنچه لقمان عليه السلام به پسرش گفت ـ : پسرم ! هر چيزى ، نشانه‏اى دارد كه بدان شناخته مى‏شود و بر اساس آن ، مورد گواهى قرار مى‏گيرد ، و همانا دين ، سه نشانه دارد : دانش ، ايمان ، و عمل به آن .
ايمان ، سه نشانه دارد : ايمان به خدا و كتاب‏هاى او و فرستادگانش .
دانشمند ، سه نشانه دارد : شناخت خدا و شناخت آنچه مى‏پسندد و شناخت آنچه نمى‏پسندد .
صالح ، سه نشانه دارد : نماز و روزه و زكات .
متظاهر نيز سه نشانه دارد : با برتر از خود مى‏ستيزد ، و چيزى را مى‏گويد كه نمى‏داند ، و در پىِ چيزى است كه به آن ، دست نمى‏يابد .
ستمگر ، سه نشانه دارد : به بالاتر از خودش با نافرمانى ، و به پايين‏تر از خودش با چيرگى ، ستم مى‏كند و به ستمگران ، يارى مى‏رساند .
منافق ، سه نشانه دارد : زبانش مخالف دلش ، و دلش مخالف كارش ، و ظاهرش مخالف باطنش است .
گنهكار ، سه نشانه دارد : خيانت مى‏ورزد ، دروغ مى‏گويد ، و با سخن خودش نيز مخالفت مى‏كند .
رياكار ، سه نشانه دارد : هنگامى كه تنها باشد ، تنبلى مى‏كند و هنگامى كه نزد مردم باشد ، چابك است و در هر كارى ، خود را در مَعرض ستايش ديگران قرار مى‏دهد .
حسود ، سه نشانه دارد : هر گاه غايب باشد ، غيبت مى‏كند و هر گاه حاضر باشد ، چاپلوسى مى‏كند ، و به خاطر گرفتارى ، سركوفت مى‏زند .
اسرافكار ، سه نشانه دارد : چيزى را مى‏خرد كه لازم ندارد ، و چيزى را مى‏پوشد كه لازم ندارد ، و چيزى را مى‏خورد كه لازم ندارد .
تنبل ، سه نشانه دارد : تا آن جا سستى مى‏كند كه كوتاهى مى‏شود ، و تا آن جا كوتاهى مى‏كند كه ضايع مى‏سازد ، و تا آن جا ضايع مى‏سازد كه گناه مى‏كند .
غافل ، سه نشانه دارد : اشتباه و سرگرمى و فراموشى .