حدیث فصل دهم: حكمت‏هاى جامع

تنبيه الخواطر :به لقمان عليه السلام گفته شد : آيا تو غلام فلان طايفه نيستى؟
گفت : «آرى» .
گفته شد : پس چه چيز ، تو را به آنچه مى‏بينيم ، رساند؟
گفت : «راستگويى ، امانتدارى ، رها كردن چيزى كه به من مربوط نمى‏شود ، چشم‏پوشى‏ام ، نگه‏دارىِ زبانم ، و پاكىِ خوراكم . پس هر كس از اينها كم كند ، كمتر از من است و هر كس بر اينها بيفزايد ، بالاتر از من است و هر كس به اينها عمل كند ، همانند من است» .
و گفت : «پسرم ! توبه را به تأخير مينداز ؛ زيرا مرگ ناگهان مى‏آيد» .
و گفت : «پسرم ! شر با شر ، خاموش نمى‏گردد ، همچنان كه آتش با آتش ، خاموش نمى‏شود . شر با خير خاموش مى‏گردد ، چنان كه آتش با آب ، خاموش مى‏شود .
پسرم ! به مرگ ، سركوفت نزن و گرفتار را تمسخر نكن و از معروف ، باز ندار .
پسرم ! امين باش تا بى‏نياز زندگى كنى ... .
پسرم ! تقوا را پيشه خود كن تا سودها بدون سرمايه نزد تو آيند . پس هر گاه گناهى مرتكب شدى ، در پىِ آن ، صدقه‏اى بده تا آن را خاموش كند .
پسرم ! موعظه بر سفيه ، سخت مى‏آيد ، چنان كه صعود كردن و سر بالايى رفتن ، بر پير فرتوت ، سخت مى‏آيد .
پسرم ! براى كسى كه به او ستم روا داشتى ، ناله نكن ؛ بلكه به خاطر زشتىِ جنايتى كه بر خود كردى ، بنال . هر گاه قدرت ، تو را به ستم بر مردم وا داشت ، قدرت خدا بر خودت را به ياد بياور .
پسرم ! از دانشمندان ، آنچه را نمى‏دانى ، بياموز و آنچه را مى‏دانى ، به مردم ياد بده» .