حدیث فصل سوم : مسؤوليت عالمان

امام حسين عليه‏السلام ـ درباره امر به معروف و نهى از منكر ـ : اى‏مردم! از بدگويى خداوند نسبت به ملاّيان يهود پند گيريد كه خداوند بدين وسيله دوستان خويش را اندرز داده است پند گيريد، آن جا كه مى‏فرمايد: «چرا عالمان ربّانى و ملاّيان، آنان را از گفتار گناه آلودشان نهى نمى‏كنند» و مى‏فرمود: كافران بنى اسرائيل لعنت شدند ـ تا آن جا كه فرمايد ـ چه بد بود آن چه انجام مى‏دادند». خداوند از اين رو آنان را نكوهش كرده است كه ايشان از ستمگرانى كه در ميانشان بودند، زشت كارى و تباهى مى‏ديدند، اما به طمع بهره‏اى كه از آن ستمگران مى‏بردند و به سبب هراس از آن چه از آن مى‏ترسيدند، آنان را از كردارهايشان باز نمى‏داشتند. در حالى كه خداوند مى‏فرمايد: «از مردم نترسيد و از من بترسيد» . و فرموده: «مردان و زنان مؤمن، دوستان يكديگرند، به نيكى فرمان مى‏دهند و از زشت كارى باز مى‏دارند» . خداوند از امر به معروف و نهى از منكر، به عنوان فريضه‏اى از جانب خود، آغاز كرده است، چون مى‏دانسته است كه هرگاه اين فريضه ادا گردد و بر پاى داشته شود تمام فرايض ديگر، از آسان و دشوار، بر پاى داشته خواهند شد. چرا كه امر به معروف و نهى از منكر، دعوت به اسلام است، همراه با ردّ مظالم و مخالفت با ستمكار و تقسيم بيت المال و غنايم و گرفتن بجاى صدقات [زكات] و هزينه كردن بجاى آنها.
بارى، شما اى جماعت، گروهى هستيد كه به دانش شهره‏ايد و به نيكى نامور و به خيرخواهى معروف و به لطف خداوند، در دلهاى مردمان شكوه و هيبت داريد، بزرگان [و قدرتمندان] از شما پروا مى‏كنند و ناتوانان، گراميتان مى‏دارند و آن كسى هم كه شما را بر او مزيتى نيست و وامدار احسانتان نمى‏باشد، شما را بر خويشتن ترجيح مى‏دهد، نيازمندان، هرگاه از رسيدن به نياز خود درمانند، شما را واسطه قرار مى‏دهند و در كوچه و خيابان با شوكت شهرياران و كرامت بزرگان، گام برمى‏داريد. آيا اين همه از آن رو نيست كه شما به منزلتى رسيده‏ايد كه از شما انتظار مى‏رود به برپا داشتن حقّ خدا قيام كنيد، هرچند در برپاى داشتن بيشتر حقّ او، كوتاهى مى‏ورزيد؟! شما حقّ امامان را خوار شمرديد. و حقّ ناتوانان را تباه ساختيد، ولى آن چه را حقّ خود مى‏پنداريد، طلب كرديد، نه مالى را بخشيديد و نه جانى را در راه جان آفرين، به خطر افكنديد و نه به خاطر خدا، با عشيره‏اى دشمنى ورزيديد و با اين حال از خداوند تمناى بهشت او و همجوارى با رسولانش و ايمنى از عذابش را داريد.
اى كسانى كه از خداوند اين گونه آرزوها داريد، بيم آن دارم كه كيفرى از كيفرهاى او بر شما فرود آيد؛ چرا كه شما از كرامت الهى، به چنان پايگاهى رسيديد كه به واسطه آن، بر ديگران برترى يافتيد. شما كسانى را كه به خداشناسى معروفند، گرامى نمى‏داريد، حال آن كه شما به خاطر خدا در ميان بندگان او گرامى داشته مى‏شويد. شما پيمانهاى خدا را شكسته شده مى‏بينيد، اما به هراس نمى‏افتيد، در حالى كه براى شكسته شدن برخى از پيمانهاى پدرانتان به وحشت مى‏افتيد و نگران مى‏شويد. عهد و زنهار رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله را تحقير شده و نابينايان و لالان و زمينگيران را در شهرها [ى جهان اسلام] وانهاده مى‏بينيد، اما نه دل مى‏سوزانيد و نه در مقام و منزلتى كه داريد كارى مى‏كنيد و نه بدان كس كه در اين باره كارى مى‏كند، يارى مى‏رسانيد و با تملق و چاپلوسى پيش ستمگران، خود را ايمن و آسوده خاطر مى‏سازيد. همه اينها از آن مواردى است كه خداوند به شما فرمان داده است تا هم خود از آن كناره گيريد و هم يكديگر را از آن باز داريد، اما شما از آن [مأموريت] غفلت مى‏ورزيد. اگر شعور داشتيد [در مى‏يافتيد كه ]مصيبت شما از همه مردم بزرگتر است ؛ چرا كه مقام و منزلت عالمان، از شما ستانده شده است و اين از آن روست كه مجارى امور و احكام به دست كسانى است كه خدا را مى‏شناسند و بر حلال و حرام او، امين‏اند. اما اين منزلت از شما گرفته شده است و اين از شما سلب نگشت، مگر به سبب پراكنده شدن شما از پيرامون حقّ و اختلافتان در سنّت [پيامبر] كه آشكار و روشن بود. اگر بر آزارها شكيبا بوديد و در راه خدا تحمّل رنج مى‏كرديد، در كارهاى خداوند، مرجع همگان مى‏شديد، ليكن شما، خود، ستمگران را بر مقام و منزلت خويش مسلّط ساختيد و زمام امور خدا را به دست آنان سپرديد كه به شبهات عمل مى‏كنند و در راه خواهشهاى نفسانى گام بر مى‏دارند. گريز شما از مرگ و علاقه‏تان به اين زندگى، كه به هر حال از شما جدا خواهد شد، آنان را بر اين مقام، تسلّط بخشيده است. شما ناتوانان را به چنگال آنان سپرديد كه برخى بنده و مقهور و برخى ديگر در تأمين معاش خود، درمانده و مغلوب گشته‏اند. در كار كشوردارى، خودسرانه عمل مى‏كنند، جامه رسوايى هوس رانى‏هايشان را [بى محابا] به تن كرده‏اند، چرا كه تبهكاران را الگوى خويش ساخته‏اند و بر خداوند جبّار گستاخ شده‏اند. در هريك از شهرهايشان، خطيبى زبان‏آور بر منبر دارند، ميدان برايشان خالى گشته ودستهايشان در آن، باز است و مردم، چاكران و غلامان آنها گشته‏اند و دست تعرضى را از خود دور نتوانند كرد، برخى زورگوى و سرسختند و برناتوانان مى‏تازند و سخت مى‏گيرند و برخى فرمانروايانى هستند كه آفريننده بازگرداننده را نمى‏شناسند.
شگفتا! و چرا در شگفت نباشم حال آن كه زمين در اختيار دغلكارى غاصب و سركش‏وباجگيرى‏ستم‏پيشه وحاكمى است كه به مؤمنان رحم نمى‏كند. در كشمكشى كه ما داريم و در مشاجره‏اى كه ميان ماست، خداوند تنها حَكم و داور است.
بار خدايا! تو خود مى‏دانى كه آن چه از ما سرزده نه از روى رقابت در قدرت بود و نه براى به دست آوردن حطام دنيايى، بلكه به خاطر آن بود كه نشانه‏هاى دين تو را نمايان سازيم و صلاح (و آبادانى) را در سرزمينت، آشكار گردانيم و بندگان ستمديده‏ات، آسايش و امنيّت يابند و فرايض و سنّتها و احكامت، به كار بسته شود. پس اگر شما (مردم) ما را يارى نرسانيد و به ما حقّ ندهيد، ستمگران بر شما، زور شوند و در راه خاموش ساختن نور پيامبرتان، بكوشند. خداوند، ما را بس است، به او توكل مى‏كنيم و به او روى مى‏آوريم و بازگشت به سوى اوست.