حدیث فصل چهارم : سفارشهاى جامع اهل بيت...

اسماعيل بن جابر مى‏گويد: امام صادق عليه‏السلام اين نامه را به ياران خود نوشت و به آنان دستور داد كه پيوسته آن را مطالعه كنند و در آن بينديشند و از آن مراقبت به عمل آورند و به كارش بندند. از اين رو، آنها اين نامه را در نمازخانه منازل خود مى‏گذاشتند و بعد از نماز، در آن تدبّر مى‏كردند:
به نام خداوند بخشنده مهربان
اما بعد، از پروردگارتان عافيت بطلبيد و آرام و با وقار و سنگين باشيد، حيا را از دست ندهيد و از آن چه صُلحاى پيش از شما دورى كرده‏اند دورى كنيد.... مبادا زبانهاى خود را به دروغ و بهتان و گناه و تجاوز بيالاييد؛ زيرا اگر زبانهاى خود را از آن چه خداوند ناخوش دارد و شما را از آن نهى كرده است، نگهداريد، براى شما نزد پروردگارتان، بهتر است از اين كه زبانهايتان را به آنها بيالاييد. چه، آلودن زبان به آن چه كه خداوند آن را ناخوش مى‏دارد و از آن نهى فرموده است، موجب هلاكت بنده، نزد خدا و خشم خداوند مى‏گردد و در روز قيامت، خداوند او را كر و كور و لال مى‏گرداند و در نتيجه، مصداق اين سخن خداوند مى‏گرديد كه: «كرند، لالند، كورند، بنابراين به راه نمى‏آيند» يعنى سخن نمى‏گويند «و به آنان رخصت داده نمى‏شود تا عذر و بهانه آورند».
مبادا مرتكب چيزهايى شويد كه خداوند شما را از آن نهى فرموده است ؛ بر شما باد خاموشى، مگر در آن چه به آخرتتان مربوط مى‏شود و خداوند به واسطه آنها به شما سود مى‏رساند و اجر و پاداشتان مى‏دهد؛ تا مى‏توانيد تهليل (گفتن جمله لا اله الا اللّه‏) و تقديس و تسبيح و ثناى خدا گوييد و به درگاه او زارى كنيد و به خوبيهايى كه در نزد اوست و هيچ كس نمى‏تواند اندازه وكنه آنها را معلوم سازد، رغبت نشان‏دهيد؛ وبا مشغول ساختن‏زبانهاى خود به اين امور، آنها را از سخنان باطلى بازداريد كه خداوند از آنها نهى فرموده است و براى گويندگانش، اگر با چنين سخنانى از دنيا بروند وبه درگاه خدا توبه نكنند و از آنها دست برندارند، جاودانگى در آتش را به دنبال دارد.
بر شما باد دعا كردن؛ زيرا مسلمانان، با وسيله‏اى بهتر از دعا و التماس و زارى به درگاه خدا و خواهش از او، به خواستهاى خود از خداوند، دست نيافتند. به آن چه خداوند شما را بدانها ترغيب كرده است، رغبت نشان دهيد وبه دعوت خدا در آن چه شما را بدان فرا خوانده است، پاسخ دهيد تا رستگار شويد و از عذاب خدا برهيد. زنهار كه نفسهاى شما آزمند چيزهايى گردد كه خداوند آنها را بر شما حرام كرده است؛ چرا كه هركس آن چه را خداوند در اين دنيا بر او حرام ساخته است، زير پا نهد، خداوند او را از بهشت و نعمتها و خوشيها و كرامتهاى آن كه تا ابد الآباد براى بهشتيان موجود و پايدار است، محروم گرداند.
بدانيد كه بد بهره‏اى است، بهره كسى كه با فرو گذاشتن طاعت خدا و ارتكاب معصيت او، در برابر خدا، خطركند و به خاطر لذّتهاى دنياى ناپايدار و گذرا، هتك حرمتهاى خدا را بر نعمتهاى جاويدان بهشت و لذّتهاى آن و كرامت بهشتيان ترجيح دهد. واى بر اينان! وه كه چه ناكامند و چه بازگشت زيانبارى دارند و در روز رستاخيز، چه حال بدى نزد پروردگارشان دارند! به خدا پناه‏بريد از اين‏كه شما را به حال وروز اينان در آورد وبه بلايى گرفتارتان كند كه آنها را كرده است كه ما و شما را نيرويى جز به واسطه خدا نباشد...
خدا را بسيار بخوانيد؛ زيرا كه خداوند، دعاى بندگان مؤمن خود را دوست مى‏دارد و به بندگان مؤمنش وعده اجابت داده است. خداوند، دعاى مؤمنان را در روز قيامت به عملى تبديل مى‏كند كه به سبب آن در بهشت بر نعمتهايشان مى‏افزايد. تا مى‏توانيد در هر ساعت از ساعات شب و روز خدا را فراوان ياد كنيد؛ زيرا كه خداوند دستور داده است كه او را بسيار ياد كنند و خدا به ياد مؤمنى است كه او را ياد كند. بدانيد كه هيچ يك از بندگان مؤمن خدا، او را ياد نكرد مگر اين كه خداوند، از او به نيكى ياد كرد. پس، در طاعت خدا كوشا باشيد؛ زيرا به كمترين‏چيز از خير وخوبيهايى كه نزد خداست نتوان رسيد، مگر با طاعت او ودورى‏كردن از حرامهايش كه خداوند درظاهر وباطن قرآن‏آنها را حرام ساخته است. خداوند تبارك وتعالى در كتاب‏خود گفته است و گفته او حقّ است، كه: «ظاهر و باطن گناه را رها كنيد». بدانيد كه هر آن‏چه خداوند به اجتناب‏از آن فرمان داده، بى‏گمان آن را حرام كرده است. از شيوه و سنّت رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله پيروى كنيد و آن را فراچنگ داريد و از خواهش دل و آراى خود پيروى نكنيد كه گمراه مى‏شويد؛ زيرا گمراهترين مردم از نظر خدا كسى است كه از دلخواه و رأى خويش پيروى كند، بى‏آن كه رهنمودى از جانب خدا داشته باشد. تا مى‏توانيد به خودتان خوبى كنيد؛ چرا كه اگر نيكى كنيد به خويشتن نيكى كرده‏ايد و اگر بدى كنيد به زيان خود كرده‏ايد....
اى جماعتى كه خداوند نگهبان امور شماست، بر شما باد تبعيّت از آثار [احاديث و روايات يا روش] و سنّت رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و پيروى از آثار و سنّت پيشوايان هدايتگر از خاندان رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ؛ زيرا كه هركس به اينها تمسّك جويد، بى گمان قدم در راه راست نهاده است و هركس اينها را فروگذارد و روى از آنها برتابد، گمراه شود؛ چه، اينان، همان كسانى هستند كه خداوند به اطاعت و ولايتشان فرمان داده است. پدرمان رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرموده است: مداومت بر عمل، همراه با پيروى از آثار و سنّتها، گرچه اندك باشد، خدا را خشنودتر مى‏سازد و در آخرت، سودمندتر است تا كوشش در عبادتى كه توأم با بدعتها و پيروى از خواهشهاى نفسانى باشد. بدانيد كه پيروى از خواهشها و تبعيّت از بدعتها و نداشتن رهنمودى از جانب خدا، گمراهى است و هر گمراهى، بدعت است و هر بدعتى، در آتش جاى دارد. هرگز به چيزى از خير و خوبيهايى كه نزد خداست نتوان رسيد، مگر به واسطه طاعت او و شكيبايى و خرسندى، زيرا كه شكيبايى و خرسندى [نيز] در زمره طاعت از خداست.
بدانيد كه هرگز بنده‏اى از بندگان او ايمان نياورده باشد، مگر اين كه در آن‏چه خدا با او مى‏كند، چه خوشايند او باشد ياناخوشايندش، از خدا خرسند باشد؛ و خداوند براى كسى كه شكيبا و از او خرسند باشد، كارى، خوشايند يا ناخوشايند، پيش نياورد مگر آن چه را كه شايسته و خير وصلاح اوست
بر شما باد مواظبت بر نمازها [به ويژه] نماز ميانه [نماز عصر و به احتمالى نماز ظهر] ؛ و خاضعانه براى خدا به پا خيزيد كه خداوند در كتاب خود، مؤمنان پيش از شما و شما را به اين، فرمان داده است.
مسلمانان مستمند را دوست بداريد؛ چه آن كه هركس آنان را تحقير كند و بر ايشان بزرگى فروشد بى گمان از دين خدا منحرف شده است و خداوند او را تحقير مى‏كند و او را منفور مى‏دارد. پدرمان رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرموده است: پروردگارم مرا به دوست داشتن مسلمانان مستمند فرمان داده است. بدانيد كه هركس احدى از مسلمانان را حقير شمارد، خداوند نفرت و تحقير خود را بر او بيفكند تا اين كه مردم از او كينه و نفرت به دل گيرند و البته كينه ونفرت خدا سخت‏تر است. درباره برادران مسلمان مستمند خود از خدا بترسيد؛ زيرا آنان، اين حقّ را بر گردن شما دارند كه دوستشان بداريد. خداوند، رسول خود را به دوست داشتن ايشان فرمان داده است. بنابر اين،هركس، كسى را كه خداوند به دوست داشتن او فرمان داده است، دوست ندارد بى گمان خدا و رسول او را نافرمانى كرده است و هركس كه خدا و رسولش را نافرمانى كند و با اين نافرمانى از دنيا برود، در زمره گمراهان است.
از غرور و كبر بپرهيزيد؛ زيرا كه كبر، رداى خداوند عز و جل است و هركه بر سر اين ردا با خدا كشمكش كند، خداوند او را درهم شكند و روز قيامت، خوارش گرداند. زنهار از زورگويى و تعدّى به يكديگر كه اين خصلت از خصلتهاى مردمان صالح نيست. هركه زورگويى و تعدّى كند، خداوند زورگويى و تعدّى او را به خودش برگرداند و يارى خدا نصيب كسى شود كه به او زورگويى و تعدّى شده است و هركس كه خدا ياريش رساند چيره گردد و از جانب خدا، به پيروزى دست يابد. زنهار از حسد ورزيدن به يكديگر كه كفر، ريشه‏اش حسادت است. زنهار از يارى رساندن بر ضد مسلمانى ستمديده، كه اگر نفرينتان كند، نفرينش در حقّ شما مستجاب مى‏شود. پدرمان رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏فرمود: دعاى مسلمان ستمديده، مستجاب مى‏شود. به يكديگر يارى رسانيد؛ زيرا پدرمان رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏فرمود: يارى رساندن به مسلمان، از يك ماه روزه گرفتنِ همراه با اعتكاف در مسجدالحرام، بهتر و اجرش بيشتر است. مبادا بر احدى از برادران مسلمان تنگ دست خود در خصوص طلبى كه از او داريد و ازعهده پرداختنش بر نمى‏آيد، فشار وارد كنيد؛ زيرا پدرمان رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏فرمود: مسلمان، نبايد بر مسلمان‏بدهكار تنگ‏دست [در ستاندن طلب خود ]سخت گيرى كند و هركس بدهكار تنگ دستى را مهلت دهد، خداوند او را در آن روزى كه سايه‏اى جز سايه او نيست، در سايه‏اش پناه دهد....
بدانيد كه اسلام همان تسليم [در برابر خدا و رسول او و اولوالامر و اطاعت از فرامين آنها] و تسليم همان اسلام است. پس هركه تسليم باشد، مسلمان است و هركه تسليم نباشد، اسلامى ندارد. هركه دوست دارد كه در نيكى كردن به خود بكوشد، بايد از خدا اطاعت كند؛ زيرا كه هركس از خدا اطاعت كند، بى گمان در نيكى كردن به خويش كوشيده است.
زنهار از اين كه مرتكب معاصى خدا شويد، زيرا كه هركس معاصى خدا را هتك حرمت كند و مرتكب آنها شود، هر آينه در بدى كردن به خويشتن كوشيده است و ميان نيكى كردن و بدى كردن درجه‏اى نيست؛ چه، نكوكاران در نزد پروردگارشان، بهشت دارند و بدكرداران را در نزد پروردگارشان، دوزخ است. پس طاعت خدا را به كار بنديد و از معاصى او دورى كنيد.
بدانيد كه هيچ يك از آفريدگان خدا، نه فرشته‏اى مقرّب و نه پيامبرى مرسل و نه جز اينها، نمى‏توانند براى شما در پيشگاه خدا كارى بكنند. پس، هركه دوست دارد كه شفاعت شفاعت كنندگانِ نزد خدا، او را سود بخشد، از خدا بخواهد كه از او خشنود گردد. بدانيد هيچ يك از آفريده‏هاى خدا به خشنودى او دست نيافت، مگر به واسطه اطاعت از خدا و اطاعت از رسول او و اطاعت از اولوالامر از خاندان محمّد صلوات اللّه‏ عليهم و نافرمانى از آنان را نافرمانى از خدا بداند و فضايل آنان را، از كوچك و بزرگ، انكار نكند.
از خدا، عافيت طلب كنيد و آن را با التماس از او بخواهيد و هيچ جنبش و نيرويى نيست مگر به مدد خدا. نفس را بر [تحمل] بلا [و آزمايشهاى الهى] در دنيا شكيبا سازيد؛ زيرا كه بلاهاى پياپى در دنيا و سختى چشيدن در راه طاعت خدا و ولايت‏او وولايت‏كسانى‏كه خداوند به [پذيرش] ولايتشان فرمان‏داده‏است، فرجامش نزد خداوند در آخرت، بهتر از مُلك دنيايى است كه نعمتها و لذتها و خرّمى عيش آن، براى روزگارى دراز استمرار يابد، اما در راه معصيت خدا و ولايت كسى گذرد كه خداوند از ولايت و فرمانبريش نهى فرموده است؛ خداوند به [پذيرش ]ولايت پيشوايانى فرمان داده كه در كتاب خود به آنها اشاره كرده و فرموده است: «و آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما رهبرى مى‏كردند». اينان، همان كسانى هستند كه خداوند به ولايت و فرمانبرى از آنان دستور داده است و كسانى كه خداوند از ولايت و فرمانبريشان نهى فرموده است، در واقع همان پيشوايان گمراهى‏اند...
بدانيد كه خداوند هرگاه خير بنده‏اى را بخواهد، تاب تحمّل اسلام را بدو مى‏دهد و هرگاه اين [نعمت] را به او دهد، زبانش را به حقّ گويا سازد و دلش را بر آن گره زند و در نتيجه، حقّ را به كار بندد، پس، هرگاه كه خداوند اين صفات را در او گرد آورد، اسلامش كامل باشد و، اگر با چنين حالى از دنيا برود، نزد خدا از مسلمانان راستين به شمار آيد. و اما هرگاه خداوند خير بنده‏اى را نخواهد، او را به خودش وا نهد و سينه‏اش، تنگ و تاب تحمل چيزى را نداشته باشد؛ به طورى كه اگر حقّى بر زبانش جارى شود، دلش با آن گره نخورد [و قلباً بدان عقيده نداشته باشد] و هرگاه دلش با آن گره نخورد، خداوند، عمل بدان را به او عطا نكند. پس، هرگاه چنين صفاتى در وجود او گرد آيد و با چنين حالى از دنيا برود، نزد خداوند از منافقان به شمار آيد و آن چه از حقيقت كه بر زبانش جارى گشته و خداوند [توفيق ]اعتقاد بدان و به كار بستنش را به او نداده است، در روز قيامت حجّتى به زيان وى گردد. بنابر اين، از خدا بترسيد و از او بخواهيد كه سينه‏هاى شما را براى اسلام فراخ گرداند و زبانهايتان را تا زنده هستيد به حقّ گويا سازد و آخرت شما را آخرت شايستگان پيش از شما قرار دهد، هيچ نيرويى جز به مدد خدا نباشد و سپاس و ستايش از آنِ خداوند پروردگار جهانيان است.
هركه خوش دارد كه بداند خداوند او را دوست مى‏دارد، پس بايد كه طاعت خدا را به كار بندد و از ما پيروى كند. مگر نشنيده است اين سخن خداى عز و جلبه پيامبرش را كه: «بگو: اگر خدا را دوست مى‏داريد از من پيروى كنيد تا خدا شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشايد» ؟ به خدا سوگند، هيچ بنده‏اى هرگز اطاعت خدا نكند، مگر اين كه خداوند پيروى از ما را در اين اطاعت او جاى دهد؛ به خدا قسم، هيچ بنده‏اى هرگز از ما پيروى نكند، مگر اين كه خداوند او را دوست بدارد؛ به خدا قسم، هيچ كس پيروى از ما را فرو نگذارد، مگر اين كه با ما دشمنى كرده باشد؛ به خدا قسم، هيچ كس نيست كه با ما دشمنى ورزد، مگر اين كه خدا را نافرمانى كرده است و هر كس با نافرمانى خدا از دنيا رود، خداوند رسوايش كند و او را در آتش سرنگون سازد. سپاس و ستايش خداى را كه پروردگار جهانيان است.