حدیث كامل‏ترينِ برادران

الكافى ـ به نقل از احمد بن محمّد بن خالد، از پاره‏اى از يارانش كه اين حديث را به امام حسن عليه‏السلاممى‏رسانند ـ : امام حسن عليه‏السلام براى مردم ، خطبه خواند و فرمود : «اى مردم ! من شما را از برادرى خبر مى‏دهم كه در چشمم از بزرگ‏ترينِ مردم بود . علّت اصلى بزرگ جلوه نمودنش در چشمم، كوچكى‏دنيا در چشم او بود .
او مغلوب شكمش نبود . پس آنچه را نمى‏يافت ، آرزو نمى‏كرد و اگر مى‏يافت ، از حد نمى‏گذراند .
او مغلوب شهوتش نبود. پس براى آن ، نه عقل خود را سبك مى‏كرد و نه رأيش را .
مغلوب نادانى نبود. پس دستش را جز به سوى شخص مورد اطمينان براى سودى دراز نمى‏كرد .
نه هوسران بود ، نه خشمگين مى‏شد و نه افسرده مى‏گشت .
بيشتر روزگارش را خاموش بود ؛ اما چون سخن مى‏گفت، بر گويندگان پيشى مى‏گرفت و در هيچ جدالى وارد نمى‏شد و در هيچ دعوايى شركت نمى‏جست و تا قاضى‏اى ] براى شنيدن سخنانش [نمى‏يافت ، حجّت‏آورى نمى‏كرد .
از برادرانش غافل نمى‏گشت و چيزى را از آنان بازنمى‏داشت و ويژه خود نمى‏ساخت . به ظاهر ، ناتوان مى‏نمود ؛ اما به هنگام كوشش ، شيرى شَرزه بود .
هيچ كس را به سبب كارى كه در مثل آن ، پوزش مى‏آورند ، سرزنش نمى‏كرد ، تا عذرش را بداند .
آنچه مى‏گفت ، انجام مى‏داد و آنچه نمى‏گفت ، نيز انجام مى‏داد.
هرگاه با دو مسئله روياروى مى‏شد و نمى‏دانست كدام‏يك از آنها برترند ، مى‏نگريست كه كدام‏يك به هواى نفس ، نزديك‏تر است . پس با آن مخالفت مى‏كرد .
از هيچ دردى شِكوه نمى‏كرد ، مگر نزد كسى كه اميد بهبود خود را از او داشت ، و جز با كسى كه از او اميد نيكخواهى داشت ، مشورت نمى‏كرد .
افسرده و خشمگين نمى‏شد و پُر شكايت و هوسران نبود . از كسى انتقام نمى‏گرفت و در عين حال ، از دشمن ، غافل نمى‏گشت .
پس اگر توانش را داشتيد ، چنين خوى‏هاى بزرگوارانه‏اى به دست آوريد و پايبند آنها باشيد و اگر طاقت همه‏اش را نداشتيد ، ]بدانيد كه [به دست آوردن اندك ، بهتر از واگذاشتن بسيار است ، و دگرگونى و توانى جز به وسيله خدا نيست» .